سدیم بنزوات چیست ؟ بنزوات سدیم در اصل یک ماده نگهدارنده است که در صنایع غذایی برای جلوگیری از زود فاسد شد مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده در مواد غذایی و خوراکی‌هایی مانند انواع سس، کره مارگارین، نوشیدنی‌های گازدار، مربا، ژله، رب گوجه فرنگی و… وجود دارد.
این ماده باعث افزایش ماندگاری مواد غذایی می‌شود. البته در برخی محصولات دارویی هم از سدیم بنزوات استفاده می‌کنند. برخی افراد ادعا می‌کنند که این افزودنی ساخته دست بشر بی ضرر است، در حالی که برخی دیگر آن را با سرطان و سایر بیماری‌ها مرتبط می‌دانند. به هر حال، اگر به اطلاعات بیشتری درباره این ماده و ویژگی‌ها و کاربردهای آن نیاز دارید، در ادامه با ما در «شیمی پل» همراه باشید.
بنزوات سدیم چیست؟
بنزوات سدیم (sodium benzoate) یک پودر بی بو و کریستالی است که از ترکیب اسید بنزوئیک و هیدروکسید سدیم ساخته می‌شود. بنزوئیک اسید به تنهایی نگهدارنده خوبی است و ترکیب آن با هیدروکسید سدیم باعث حل شدن بهتر آن در مواد دیگر می‌شود. این ماده به عنوان یک نگهدارنده شناخته می‌شود که برای افزایش ماندگاری مواد غذایی مختلف از آن استفاده می‌کنند. البته این ماده کاربردهای دیگری هم دارد.
sodium benzoate به طور طبیعی وجود ندارد، اما اسید بنزوئیک در بسیاری از گیاهان از جمله دارچین، میخک، گوجه فرنگی، انواع توت، آلو، سیب و کرن بری یافت می‌شود. مزید بر این، بعضی از باکتری‌ها هنگام تخمیر محصول های لبنی مانند ماست که فرایند تخمیری دارد، اسید بنزوئیک تولید می‌کنند.
فرمول بنزوات سدیم
فرمول این ترکیب شیمیایی C7H5NaO2 است و به عنوان یک اسید شناخته می‌شود. در ترکیب این ماده کربن، هیدروژن، سدیم و اکسیژن وجود دارد. این ماده را در آزمایشگاه تولید می‌کنند و به طور طبیعی پیدا نمی‌شود.
شاید نام قرص بنزوات را شنیده باشید. در ادامه این مطلب به شما می‌گوییم که قرص سدیم بنزوات برای چیست و چه کاربردهایی دارد.
مکانیسم اثر بنزوات سدیم
مکانیسم اولیه سدیم بنزوات شامل ایجاد اختلال در عملکرد متابولیک میکروارگانیسم‌ها است. هنگامی که اسید بنزوئیک وارد یک سلول میکروبی می‌شود، اجازه نمی‌دهد که آن سلول انرژی تولید کند. این اختلال از چند طریق رخ می‌دهد:
- مهار کردن فعالیت آنزیم
بنزوئیک اسید از عملکرد چندین آنزیم که برای متابولیسم میکروب‌ها حیاتی هستند جلوگیری می‌کند. آنزیم‌هایی مانند سوکسینات دهیدروژناز که در چرخه اسید تری کربوکسیلیک (TCA) دخالت دارند توسط این ماده مهار می‌شوند. این مهار باعث می‌شود که میکروارگانیسم نتواند از منابع انرژی استفاده کند و به این ترتیب از گرسنگی می‌میرد. - تغییر یکپارچگی غشای سلولی
این ماده در مرحله بعدی یکپارچگی غشای سلولی میکروب را تغییر می‌دهد. این تغییر بر روی نفوذپذیری غشا انجام می‌گیرد و به این ترتیب یون‌های ضروری و سایر مولکول‌های کوچک به بیرون از سلول نشت می‌کنند. این نشت کردن باعث ایجاد تغییر در محیط داخلی سلول و مرگ آن می‌شود. - به هم خوردن تعادل pH
میکروب‌ها در محیط‌هایی با محدوده pH خاص رشد می‌کنند. بنزوئیک اسید یک اسید ضعیف است که می‌تواند PH داخلی سلول‌های میکروبی را کاهش دهد و محیط نامناسبی برای آنها ایجاد کند. این اسیدی شدن داخل سلول فعالیت‌های آنزیمی و فرایندهای متابولیکی آن را مختل می‌کند. - جلوگیری از سنتز پروتئین
اسید بنزوئیک همچنین می‌تواند در سنتز پروتئین در سلول‌های میکروبی اختلال ایجاد کند. سلول‌ها برای عملکردهای مختلف از جمله تولید مثل و ترمیم به پروتئین نیاز دارند. بنزوات سدیم با ایجاد اختلال در سنتز پروتئین توانایی میکروارگانیسم‌ها برای رشد و تکثیر را محدود می‌کند.
موارد مصرف بنزوات سدیم
این ماده به عنوان نگهدارنده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب شیمیایی عملکرد میکروارگانیسم‌ها را مختل می‌کند و اجازه نمی‌دهد که آنها در مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی و… رشد کنند. به این ترتیب ماندگاری این مواد افزایش پیدا می‌کند و مدت بیشتری می‌توانید از این محصولات استفاده کنید. البته سدیم بنزوات کاربردهای دیگری هم دارد که در ادامه این مطلب به آنها اشاره می‌کنیم.
کاربردهای سدیم بنزوات
سدیم بنزوات برای پوست، در مواد غذایی و در صنایع مختلف کاربرد دارد. در ادامه به کاربردهای این ترکیب اشاره می‌کنیم:
- غذاها و نوشیدنی‌ها
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) افزودن مقدار کمی از این ماده به مواد غذایی را مجاز دانسته و صنایع غذایی از آن به عنوان نگهدارنده استفاده می‌کنند. - داروها
این ترکیب به عنوان نگهدارنده به برخی داروهای بدون نسخه و نسخه‌ای، به ویژه داروهای مایع مانند شربت سرفه اضافه می‌شود. همچنین از سدیم بنزوات قرص برای کاهش آمونیاک خون استفاده می‌کنند. - مصارف صنعتی
یکی از کاربردهای مهم این ترکیب جلوگیری از خوردگی آهن آلات است. مثلا در خنک کننده‌های موتور اتومبیل هم از این ترکیب استفاده می‌کنند. علاوه بر این از ترکیب سدیم و بنزوئیت به عنوان تثبیت کننده در پردازش عکس و برای بهبود استحکام برخی از انواع پلاستیک استفاده می‌کنند. - محصولات بهداشتی
برخی از شامپوها و صابون‌ها نیز حاوی این ترکیب هستند. همچنین به دهان‌شویه، دستمال مرطوب کودک و خمیر دندان هم از این ماده می‌زنند تا جلوی رشد میکروب‌ها را بگیرد.
بنزوات سدیم خوراکی چیست؟
سدیم بنزوات در مقادیر کم خوراکی است و به مواد غذایی و خوراکی‌ها برای جلوگیری از فساد زودرس اضافه می‌شود. این ماده باید به اندازه مجاز به این مواد غذایی اضافه شود؛ در غیر این صورت می‌تواند برای سلامتی افراد خطر ایجاد کند.
این ماده بر خلاف ترموپلاستیک الاستومر به شکل خام قابل استفاده نیست، اما آن را به مقدار خیلی کم به مواد غذایی مانند سس‌ها، آب‌میوه‌ها و نوشیدنی‌های گازدار اضافه می‌کنند تا ماندگاری آنها افزایش پیدا کند. سدیم بنزوات ۵۰۰ هم نوع دارویی این ماده است که برای درمان برخی بیماری‌ها کاربرد دارد.
تاثیرات زیست محیطی بنزوات سدیم
این ترکیب شیمیایی زیست تخریب پذیر است و می‌توان آن را به موادی مانند آب و کربن دی‌اکسید تجزیه کرد، اما نرخ تجزیه آن بر اساس شرایط و غلظت متفاوت است. تصفیه نامناسب فاضلاب شهری می‌تواند منجر به تجمع این ترکیب در اکوسیستم‌های آبی شود و خطراتی را برای محیط زیست و سلامتی انسان به دنبال داشته باشد.
عوارض و خطرات بنزوات سدیم
sodium benzoate در مقادیر بسیار کم خطر زیادی برای سلامتی ندارد، اما مصرف بی رویه آن یا نشت آن در محیط زیست می‌تواند تاثیرات مستقیمی بر روی سلامتی افراد داشته باشد. در ادامه به عوارض و خطرات این ترکیب شیمیایی اشاره می‌کنیم:
- سرطان
وقتی این ماده با ویتامین C ترکیب می‌شود و در معرض دمای بالا یا نور قرار می‌گیرد، ممکن است بنزن شیمیایی تولد کند که سرطان زا است. - بارداری
این ماده در دوران بارداری بی خطر در نظر گرفته می‌شود، اما بهتر است قبل از مصرف محصولات حاوی این ماده شیمیایی با پزشک خود مشورت کنید. همچنین بهتر است در دوران بارداری مصرف خوراکی‌ها با تاریخ انقضای بالا که مواد نگهدارنده دارند را محدود کنید. - آلرژی
درصد کمی از افراد ممکن است به این ترکیب حساسیت نشان دهند. از علائم آلرژی به این ماده می‌توان به خارش و تورم پوست و کهیر اطراف دهان اشاره کرد. - بیماری ADHD
افرادی که نوشیدنی‌های حاوی سطوح بالای بنزوات سدیم مثل مانند نوشابه زیاد مصرف می‌کردند علائمی شبیه به بیماری اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) داشتند. - التهاب
یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ نشان داده که مواد نگهدارنده مانند این ترکیب در غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند منجر به التهاب در بدن شوند. این نوع التهاب با درجه پایین بیشتر در افراد چاق دیده می‌شود. - افزایش اشتها
مصرف این ترکیب باعث کاهش ترشح لپتین (هورمون سرکوب‌کننده اشتها) می‌شود؛ بنابراین اشتها افزایش پیدا می‌کند. - استرس اکسیداتیو
مطالعات نشان می‌دهند که هر چه غلظت بنزوات سدیم در مواد غذایی بیشتر باشد، رادیکال‌های آزاد بیشتری تولید می‌شود. رادیکال‌های آزاد می‌توانند به سلول‌های بدن انسان آسیب برسانند و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش دهند.
جایگزین سدیم بنزوات
طبق گفته FDA، اگر نگران استفاده از این ترکیب شیمیایی هستید و می‌ترسید که به بنزن تبدیل شود و برای سلامتی خطر داشته باشد از خرید نوشابه‌هایی که هم بنزوات سدیم و هم اسید اسکوربیک یا اسید اریتوربیک دارند خودداری کنید. بهتر است این خوراکی‌ها را با میوه و سبزیجات تازه، آب میوه و آب جایگزین کنید. البته خود این ترکیب هم جایگزین‌هایی دارد که از بین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوربات سدیم
- سوربات پتاسیم
- پروپیونات پتاسیم
- پروپیونات کلسیم
بنزوات سدیم از کجا تهیه کنیم؟
فروش بنزوات سدیم به صورت پودری و جامد در فروشگاه‌های معتبر انجام می‌گیرد. اگر به هر دلیلی به این ترکیب نیاز دارید می‌توانید با مشاوران ما در شیمی پل تماس بگیرید و محصول مورد نظر خود را سفارش دهید. ما در شیمی پل این ترکیب شیمیایی را با بهترین کیفیت و قیمت در اختیار شما قرار می‌دهیم.
قیمت بنزوات سدیم
این ترکیب به شکل‌های مختلف در بازار موجود است و هر کدام قیمت متفاوتی دارند. مثلا قیمت سدیم بنزوات پودری با آمپول سدیم بنزوات متفاوت است. هر کدام از این محصولات هم به صورت قانونی فقط در فروشگاه‌های معتبر و داروخانه‌ها به فروش می‌رسند.
برای خرید این ترکیب با بهترین قیمت باید به فروشگاه‌های معتبری مانند شیمی پل مراجعه کنید تا محصول با کیفیت را با قیمت مناسب تهیه کنید.
خرید سدیم بنزوات
برای sodium benzoate در اشکال مختلف باید مجوز داشته باشید. اگر می‌خواهید ترکیب باکیفیت و استاندارد تحویل بگیرید، باید به فروشگاه‌های معتبر مراجعه کنید. این ترکیب معمولا در اختیار شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ و معتبر قرار می‌گیرد تا آن را به عنوان نگهدارنده به محصولات خود اضافه کنند.
برای خرید بنزوات سدیم، پارافین مایع یا هر ترکیب شیمیایی دیگر می‌توانید به فروشگاه شیمی پل مراجعه کنید. برای اینکه بدانید پارافین مایع چیست هم می‌توانید مطلب مربوط به آن را مطالعه کنید.
مقدار مصرف بنزوات سدیم
بنزوات سدیم به طور کلی بی خطر است و به عنوان یک عامل ضد میکروبی و طعم دهنده به غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. حداکثر مقدار مجاز استفاده از این ترکیب ۰.۱٪ است.
FDA حداکثر میزان مجاز بنزوات سدیم در آب آشامیدنی را پنج قسمت در یک میلیارد قسمت می‌داند. سازمان بهداشت جهانی سطح مجاز بنزوات سدیم در محصولات را ۰ الی ۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن انسان در روز تعیین کرده است.
سوالات متداول
- بنزوات سدیم چگونه تولید می‌شود؟
sodium benzoate از ترکیب شیمیایی دو ترکیب بنزوئیک اسید و هیدروکسید سدیم در آزمایشگاه تولید می‌شود. وقتی اسیدِ اسید بنزوئیک از آن جدا می‌شود سدیم بنزوات تشکیل می‌شود. برای جداسازی اسید این ترکیب هم به اکسیداسیون تولوئن با اکسیژن نیاز است که در آزمایشگاه این فرایند را انجام می‌دهند. - آیا بنزوات سدیم برای پوست خطرساز است یا نه؟
این ترکیب هیچ خطری برای پوست ندارد و به عنوان نگهدارنده به برخی محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم‌ها، لوسیون‌ها و کرم‌های ضد آفتاب افزوده می‌شود. البته برخی افراد ممکن است به این ترکیب شیمیایی حساسیت نشان دهند. به همین دلیل هم هست که می‌گویند قبل از مصرف هر گونه مواد آرایشی بهداشتی ابتدا تست حساسیت انجام دهید. - ایا بنزوات سدیم سرطان زاست؟
وقتی این ترکیب با ویتامین C ترکیب شود و در معرض دما و نور بالا قرار بگیرد بنزن تولید می‌کند که یک ترکیب سرطان زا است. به همین دلیل استفاده از نوشیدنی‌هایی که ویتامین C دارند و حاوی مواد نگهدارنده هستند خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند.
همچنین باید بدانید که قند می‌تواند تولید بنزن را مختل کند. به همین دلیل احتمال تولید بنزن در نوشیدنی‌های زیرو یا بدون قند خیلی بیشتر است؛ پس بهتر است مصرف نوشیدنی‌های گازدار و مصنوعی و به ویژه نوشیدنی‌های شرکتی بدون قند را کاهش دهید.
