پلاستیک‌ها مواد مصنوعی هستند که به دلیل ویژگی‌هایی منحصر به فرد در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد در انواع مختلف برای بسته‌بندی، ساخت لوازم خانگی، تجهیزات صنعتی، و حتی در بخش‌های پزشکی و غذایی کاربرد دارند. یکی از مهم‌ترین انواع پلاستیک‌ها، پلاستیک‌های فود گرید هستند که برای تماس مستقیم با مواد غذایی طراحی شده و استانداردهای خاصی برای ایمنی و بهداشت دارند. در ادامه این مطلب به معرفی این نوع پلاستیک می پردازیم.
پلاستیک فود گرید چیست؟
“فود گرید” (Food Grade) به مواد و محصولاتی اطلاق می‌شود که برای تماس مستقیم با مواد غذایی ایمن و مناسب هستند. این اصطلاح به استانداردها و ویژگی‌هایی اشاره دارد که مواد اولیه، بسته‌بندی‌ها، و تجهیزات باید برای استفاده در صنایع غذایی رعایت کنند. مواد فود گرید باید از مواد شیمیایی مضر، آلاینده‌ها و مواد سمی عاری باشند تا سلامت مصرف‌کنندگان به خطر نیفتد.
مواد فود گرید معمولاً باید مطابق با مقررات سازمان‌های بهداشتی و نظارتی نظیر FDA (سازمان غذا و دارو ایالات متحده) یا EFSA (آژانس ایمنی غذایی اروپا) باشند. این استانداردها شامل ویژگی‌هایی مانند مقاومت در برابر دماهای بالا، عدم واکنش با مواد غذایی، عدم انتقال طعم و بو به غذا و قابلیت شستشو هستند. همچنین، برخی از مواد فود گرید نیاز به آزمایش‌های ویژه‌ای دارند تا اطمینان حاصل شود که هیچگونه ماده مضری از آن‌ها به غذا انتقال نمی‌یابد.
مهم‌ترین کاربردهای مواد فود گرید شامل پلاستیک‌های مخصوص بسته‌بندی مواد غذایی، پوشش‌های ضد آلودگی، لوازم و تجهیزات آشپزخانه و ذخیره‌سازی مواد غذایی است. استفاده از مواد فود گرید در تولیدات غذایی به حفظ سلامت و کیفیت غذا کمک می‌کند و به رعایت اصول بهداشتی در صنایع غذایی تضمین می‌دهد.
انواع پلاستیک های فود گرید چیست؟
پلاستیک‌های فود گرید به دلیل ویژگی‌های خاص خود، در صنایع مختلف غذایی کاربردهای متنوعی دارند. در اینجا به انواع پلاستیک‌های فود گرید اشاره می‌شود:
- PETE یا PET: این ماده به طور گسترده در بطری‌های نوشابه و آب معدنی، ظروف غذایی و بسته‌بندی‌های غذایی استفاده می‌شود. پلی اتیلن ترفتالات دارای مقاومت خوبی در برابر رطوبت و گازها است، به همین دلیل از فساد و آلودگی غذا جلوگیری می‌کند. این پلاستیک به راحتی قابل بازیافت است و به محیط زیست کمتر آسیب می‌زند.
- HDPE نایلکس: پلی اتیلن با چگالی بالا یکی از مقاوم‌ترین پلاستیک‌های فود گرید است که به دلیل خصوصیات ضد رطوبت، مقاومت در برابر مواد شیمیایی و دوام بالا در صنایع بسته‌بندی مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده معمولاً در تولید کیسه‌های پلاستیکی، بطری‌های مواد شوینده، ظروف ذخیره‌سازی مواد غذایی و برخی از انواع بسته‌بندی‌های شفاف و مات کاربرد دارد. HDPE به دلیل ساختار محکم، برای مواد غذایی که نیاز به محافظت از رطوبت دارند، مناسب است.
- LDPE نایلون: پلی اتیلن با چگالی پایین نرم و انعطاف‌پذیر است و در تولید پلاستیک‌های سبک و شفاف مانند کیسه‌های نایلونی و پوشش‌های سلفونی برای مواد غذایی استفاده می‌شود. این پلاستیک برای بسته‌بندی و محافظت از مواد غذایی به دلیل خاصیت ضد رطوبت و شفافیت مناسب است، به راحتی خم می‌شود و از این رو در انواع بسته‌بندی‌ها و کیسه‌های سبک مصرفی در صنعت غذایی کاربرد دارد.
- PVC: PVC، به دلیل ویژگی‌های انعطاف‌پذیری و مقاومت در برابر مواد شیمیایی، به طور معمول در تولید بسته‌بندی‌های غذایی استفاده می‌شود. این پلاستیک برای تولید پوشش‌های شفاف و بسته‌بندی‌هایی مانند سلفون، فیلم‌های بسته‌بندی مواد غذایی، و لایه‌های محافظ برای نگهداری غذا مناسب است. هرچند PVC در صورتی که با مواد خاصی تماس پیدا کند، می‌تواند خطرناک باشد، اما با رعایت استانداردهای فود گرید، می‌تواند برای تماس با برخی انواع غذا ایمن باشد.
- PP پلی پروپیلن (سلفون): پلی پروپیلن یکی از پرکاربردترین پلاستیک‌ها در صنعت بسته‌بندی مواد غذایی است. این ماده نسبت به دیگر پلاستیک‌ها مقاوم‌تر است و به راحتی در برابر حرارت، رطوبت و مواد شیمیایی می‌تواند مقاومت کند. PP در تولید ظروف غذایی مانند سینی‌ها، ظروف بسته‌بندی و برخی از انواع بطری‌ها استفاده می‌شود. این پلاستیک به دلیل ویژگی‌های غیرسمی، برای بسته‌بندی مواد غذایی که نیاز به گرما دارند (مانند مواد پخته یا گرم) مناسب است.
- پلی استایرن (PS): این ماده به طور معمول برای بسته‌بندی مواد غذایی خشک، تولید ظروف یکبار مصرف مانند فنجان‌ها، بشقاب‌ها، و جعبه‌های غذاو نگهداری غذاهای سرد، دسرها، و غذاهای آماده استفاده می‌شود. با این حال، برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که پلی استایرن در صورت تماس با مواد غذایی داغ ممکن است مواد شیمیایی مضر آزاد کند، بنابراین باید به دقت استفاده شود.
کاربردهای انواع پلاستیک فود گرید
پلاستیک‌های فود گرید نه تنها در بسته‌بندی، بلکه در کاربردهای مختلف دیگری نیز در صنایع غذایی استفاده می‌شوند. برخی از این کاربردها عبارتند از:
- بطری‌های نوشیدنی یکبار مصرف
پلاستیک پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) به دلیل مقاومت بالا در برابر ضربه و حفاظت از مواد غذایی، در بسته‌بندی نوشیدنی‌های ورزشی، آب، نوشابه، سس‌ها و روغن‌های نباتی استفاده می‌شود.
- بطری‌های فشرده
پلاستیک پلی‌اتیلن با چگالی بالا برای بسته‌بندی آب‌میوه‌ها، سرکه، شربت و پارچ‌های شیر به دلیل مقاومت و دوام بالا کاربرد دارد.
- کیسه‌های بسته‌بندی
پلاستیک پلی‌اتیلن با چگالی پایین به دلیل انعطاف‌پذیری و مقاومت حرارتی بالا، در بسته‌بندی قهوه، نان، میوه و پک‌های نوشابه استفاده می‌شود.
- بسته‌بندی قرص و آدامس
پلاستیک پلی‌وینیل کلراید (PVC) در بسته‌بندی‌های قرص، آدامس و دیگر محصولات مشابه به کار می‌رود.
- لفاف‌های بسته‌بندی
پلاستیک پلی‌پروپیلن (PP) برای تولید لفاف‌های بسته‌بندی مات، شفاف، صدفی و متالایز، به ویژه برای بسته‌بندی چیپس و پفک، استفاده می‌شود.
- ظروف غذاخوری یکبار مصرف
پلاستیک پلی‌استایرن (PS) در تولید ظروف یکبار مصرف مانند فنجان‌ها، بشقاب‌ها و جعبه‌های غذا به کار می‌رود.
این پلاستیک‌ها با ویژگی‌هایی چون مقاومت بالا، انعطاف‌پذیری، و ایمنی در تماس با مواد غذایی، در بسته‌بندی و نگهداری انواع مختلف مواد غذایی به کار می‌روند.
ویژگی های مشترک پلاستیک فود گرید
پلاستیک‌های فود گرید ویژگی‌های مشترک زیادی دارند که آن‌ها را برای استفاده در بسته‌بندی و نگهداری مواد غذایی ایمن و مناسب می‌سازد. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های مشترک پلاستیک‌های فود گرید عبارتند از:
- ایمنی شیمیایی: پلاستیک های فود گرید از نظر شیمیایی ایمن هستند.
- دوام: پلاستیک های درجه مواد غذایی بادوام هستند و می توانند از مواد غذایی در طول ساخت، ذخیره سازی، بسته بندی و حمل و نقل محافظت کنند.
- مقاومت در برابر سایش: پلاستیک های درجه مواد غذایی در برابر سایش و ضربه مقاوم هستند.
- ثبات ابعادی: پلاستیک های درجه مواد غذایی دارای ثبات ابعادی عالی هستند.
- استحکام بالا: پلاستیک های درجه مواد غذایی قوی هستند و مدول خمشی بالایی دارند.
- محافظ: پلاستیک های درجه مواد غذایی از رطوبت و آلودگی بدون شکستن محافظت می کنند.
- قابلیت بازیافت: بسیاری از پلاستیک‌های فود گرید قابلیت بازیافت دارند که به کاهش تاثیرات زیست‌محیطی آن‌ها کمک می‌کند.
- شفافیت و نمایش محتویات: پلاستیک‌های فود گرید معمولاً شفاف هستند، که این ویژگی به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد محتویات بسته‌بندی را مشاهده کنند.
این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که پلاستیک‌های فود گرید انتخاب مناسبی برای بسته‌بندی مواد غذایی مختلف باشند.
دلیل استفاده از پلاستیک برای بسته بندی مواد غذایی
پلاستیک ها به دلیل ترکیب منحصر به فرد مزایایی که ارائه می دهند، استفاده می شوند. از جمله این دلایل عبارت است از:
- دوام: زنجیره های پلیمری طولانی که مواد اولیه پلاستیک را تشکیل می دهند، شکستن آن را فوق العاده دشوار می کند.
- ایمنی: بسته بندی پلاستیکی نشکن است و در صورت افتادن به قطعات خطرناک تکه تکه نمی شود.
- بهداشت: بسته بندی پلاستیکی برای بسته بندی مواد غذایی، داروها و داروها ایده آل است.
- امنیت: بسته‌بندی‌های پلاستیکی را می‌توان با بسته‌بندی‌های غیرقابل دستکاری و مقاوم در برابر کودک تولید و استفاده کرد. شفاف بودن بسته به کاربران این امکان را می دهد تا قبل از خرید، وضعیت کالا را بررسی کنند.
- وزن سبک: اقلام بسته بندی پلاستیکی از نظر وزن کم اما از نظر استحکام بالا هستند.
پلاستیک‌های فود گرید به دلیل ایمنی، مقاومت در برابر رطوبت و حرارت، و قابلیت محافظت از مواد غذایی در برابر آلودگی‌ها، در بسته‌بندی و نگهداری انواع مواد غذایی استفاده می‌شوند. این پلاستیک‌ها مطابق با استانداردهای بهداشتی برای حفظ کیفیت و سلامت مصرف‌کننده طراحی شده‌اند.
