اسید سولفوریک چیست؟

آیا می‌دانید اسید سولفوریک چیست و چه کاربردهایی دارد؟ اسید سولفوریک یک ماده شیمیایی است که شکل مایع دارد. این ماده کاملا متراکم و بی رنگ است، حالت روغنی دارد و به خورنده بودن مشهور است. این اسید در تهیه و تولید محصولات مختلف به کار می‌رود و همچنین به تنهایی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از این ماده با غلظت‌های مختلف در تولید انواع کود، رنگ، دارو، مواد منفجره، شوینده‌ها، نمک‌های اسیدی، اسیدهای معدنی و… استفاده می‌کنند. رایج‌ترین كاربرد سولفوريك در باتری است که به عنوان الکترولیت عمل می‌کند. برای آشنایی با فرمول شیمیایی سولفوریک اسید، کاربردها، ویژگی‌ها، نحوه خرید و… آن در ادامه با ما در شیمی پل همراه باشید.

فرمول شیمیایی اسید سولفوریک

اسید سولفوریک (Sulfuric acid) در آزمایشگاه و از واکنش آب با تری اکسید گوگرد به دست می‌آید. فرمول شیمیایی سولفوریک اسید هم به شکل زیر است:
H2SO4
این اسید با نام‌های دیگری مثل هیدروژن سولفات یا روغن ویتریول نیز شناخته می‌شود. این اسید بسیار قوی و خورنده است؛ به همین دلیل باید در مصرف آن احتیاط کرد.

ویژگی سولفوریک اسید

سولفوریک اسید ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از سایر اسیدها متمایز می‌کنند. در ادامه به ویژگی‌های این اسید اشاره می‌کنیم:

1. مایع
2. روغنی
3. بی رنگ
4. محلول در آب
5. قابلیت آزاد کردن گرما در حین حل شدن در آب
6. خورنده بودن
7. تبدیل کردن چوب و مواد آلی دیگر به زغال
8. آتش زا نبودن
9. ایجاد بخارهای سمی هنگام گرم شدن
10. خطرناک بودن برای سلامتی در صورت استنشاق

خطرات اسید سولفوریک چیست؟

اسید سولفوریک از طریق تنفس وارد بدن می‌شود؛ پس اگر در محیطی باشید که این ماده یا بخارهای آن وجود داشته باشد ممکن است وارد ریه‌های شما شود.
این ماده می‌تواند به شدت پوست و چشم را بسوزاند. همچنین ممکن است باعث سوختگی درجه سه شود. اگر سولفوریک اسید مستقیم با چشم برخورد داشته باشد می‌تواند منجر به کوری فرد شود.
اگر در معرض غبار اسید سولفوریک قرار بگیرید چشم‌ها، بینی، گلو و ریه‌های شما تحریک می‌شوند. مقادیر بالای این ماده باعث تجمع مایع در ریه‌ها (ادم ریوی) می‌شود. افراد مبتلا به آسم هم اصلا نباید در معرض این ماده قرار بگیرند، زیرا به ریه‌های آنها آسیب می‌زند. مواجهه مکرر با این ماده ممکن است باعث آسیب دائمی به ریه‌ها و دندان‌ها شود.
آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان مواجهه با مه‌های معدنی قوی حاوی اسید سولفوریک را یکی از علل ابتلا به سرطان عنوان کرده است.
این ماده همانند اتانول از طریق پوست جذب نمی‌شود، اما اگر غلظت‌های بالای اسید با پوست در تماس باشد ممکن است باعث سوختگی جدی شود. درباره تفاوت متانول و اتانول چیست؟ می‌توانید بیشتر مطالعه کنید.

خطرات اسید سولفوریک برای محیط زیست

اسید سولفوریک که در قدیم با نام جوهر گوگرد شناخته می‌شد می‌تواند به صورت ذرات یا قطرات ریز در هوا منتشر شود. این ماده محلول در آب است و می‌تواند در آب رودخانه‌ها حل شود و گسترش پیدا کند. در چنین شرایطی این ماده می‌تواند بر روی آبزیان تاثیرات بدی داشته باشد. همان‌طور که گفتیم اسید سولفوریک بسیار خورنده است و هر گونه گیاه، پرنده یا حیوانی که در معرض آن قرار بگیرد را به شدت می‌سوزاند. اگر مقدار اسید سولفوریک کم باشد توسط خاصیت قلیایی آب خنثی می‌شود، اما مقادیر بالای آن pH طبیعی آب را برای طولانی مدت کاهش می‌دهد.
این ماده به راحتی در آب حل می‌شود. همچنین می‌تواند به صورت بخار به سمت بالا برود و بر روی ابرها تاثیر بگذارد. در نتیجه این اتفاق ممکن است باران اسیدی یا مه اسیدی ایجاد شود.

نکات ایمنی کار با سولفوریک اسید

رعایت نکات ایمنی در هنگام کار با این اسید بسیار مهم است. اسید سولفوریک بیشتر بر روی ریه‌ها، چشم‌ها و پوست تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل در هنگام کار با این اسید باید از عینک ایمنی شیمیایی، ماسک ایمنی شیمیایی و لباس‌های ایمنی مخصوص کار با مواد شیمیایی استفاده کنید. لباس شامل دستکش، پیش‌بند و چکمه است.

خرید اسید سولفوریک

برای خرید اسید سولفوریک همانند پلی کربنات باید به نیازتان توجه داشته باشید. برخی از انواع این اسید به سولفوریک کشاورزي معروف هستند. این اسیدها در واقع همان کودهای شیمیایی هستند که برای تقویت گیاهان از آنها استفاده می‌کنند.
البته توجه داشته باشید که اسيد فسفريك یا اسيد كلريدريك را با سولفوریک اشتباه نگیرید. قبل از خرید این اسید در مورد برندهای مختلف هم تحقیق کنید. سولفوريك مرك یکی از بهترین برندهای این اسید است.

کاربرد اسید سولفوریک

کاربردهای سولفوریک به یکی دو مورد محدود نمی‌شود. این اسید در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد کاربرد اسید سولفوریک را در ادامه برای شما آورده‌ایم:

1. تولید کودهای فسفاته
2. تولید مواد منفجره
3. تولید سایر اسیدها
4. تولید رنگ
5. تولید چسب
6. تولید باتری خودرو
7. تصفیه نفت
8. ذوب مس
9. آبکاری
10. فلزکاری

قیمت اسید سولفوریک

قیمت سولفوریک اسید به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد:

1. برند: برندهای مختلفی در ایران سولفوریک اسید به فروش می‌رسانند. هر کدام از این برندها با توجه به کیفیت اسید برای آن قیمت تعیین می‌کنند.
2. درصد خلوص: هر چه اسید خالص‌تر باشد قیمت آن هم بالاتر می‌رود. شما باید اسید را با درصد خلوص مورد نیازتان تهیه کنید.
3. مقدار: اگر به مقدار زیادی سولفور نیاز داشته باشید می‌توانید آن را با قیمت کمتری خریداری کنید. مقادیر کم این ماده با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسند.

مخزن اسید سولفوریک

همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، اسید سولفور یک اسید بسیار قوی و خورنده است. به همین دلیل مخزن نگهداری آن باید شرایط و استانداردهای خاصی داشته باشد. مخزن نگهداری این ماده باید ضد خوردگی باشد تا بتوان اسید را در آن نگهداری کرد.
این مخازن همچنین باید عایق حرارت، رطوبت و نور خورشید باشند تا اسید را تغییر ندهند. اسید در معرض هوا با اکسیژن واکنش می‌دهد و ممکن است خاصیت خود را از دست بدهد. به همین دلیل باید از انواع مخازن تقویت شده، کراس لینک یا عایق برای نگهداری Sulfuric acid استفاده کرد.

کود اسید سولفوریک

کود سولفوریک اسید یکی از رایج‌ترین محصولات ساخته شده از این اسید است. از این کود در کشاورزی برای جبران کمبود موادی مانند گوگرد استفاده می‌کنند.
این کود شیمیایی تاثیر زیاد و گسترده‌ای دارد. به همین دلیل هم از آن در ابعاد بزرگ مانند باغ‌های میوه، زمین‌های زراعی و کشت در وسعت زیادی استفاده می‌کنند. این کود میزان قلیایی بودن خاک را نیز کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که آفات نتوانند به گیاهان در حال رشد حمله کنند.

واکنش اسید سولفوریک با فلزات

اگر اسید سولفوریک در معرض فلزاتی مانند پتاسیم، سدیم یا لیتیوم قرار بگیرد، واکنش نشان می‌دهد. در نتیجه این واکنش هیدروژن تشکیل می‌شود که خاصیت آتش زایی اسید را افزایش می‌دهد. هیدروژن تولید می‌کنند که می‌تواند به سرعت آتش بگیرد. مثلا نتیجه واکنش اسید با سدیم تولید نمک سولفات سدیم است.

واکنش اسید سولفوریک با آب

سولفوریک اسید با آب هم واکنش شدیدی می‌دهد و در نهایت هم یک اسید قوی تولید می‌شود. در این واکنش مولکول‌های آب با مولکول‌های اسید ترکیب شده و بی سولفات و هیدرونیوم تشکیل می‌دهند. این مواد به شدت اسیدی هستند و خاصیت قلیایی محیط را به شدت کاهش می‌دهند و آن را اسیدی می‌کنند. فرمول این واکنش به شکل زیر است:
H₂O + H₂SO₄ = HSO₄⁻ + H₃O⁺

اسید سولفوریک در بدن

اسید سولفوریک به طور طبیعی در بدن وجود ندارد. این اسید از طریق پوست هم جذب نمی‌شود. اگر در محیطی که بخار یا ذرات این اسید وجود دارد تنفس کنید، اسید از طریق ریه‌ها وارد بدن می‌شود و می‌تواند بر روی ریه‌ها و دندان‌ها تاثیر منفی بگذارد.
در صورت تماس این ماده با پوست هم ممکن است دچار سوختگی خفیف تا شدید شوید. همچنین این ماده چشم‌ها را می‌سوزاند و در موارد شدید باعث کوری می‌شود.

اسید سولفوریک در کشاورزی

کاربرد سولفوریک اسید در کشاورزی در کنار اسید نیتریک کمک به خاک برای حاصلخیزی بیشتر است. این مواد خاصیت قلیایی خاک را کاهش می‌دهند و همچنین مواد مورد نیاز مانند گوگرد و نیتروژن را به آن می‌رسانند. این مواد باعث سلامت و افزایش رشد گیاهان و درختان می‌شوند.

قدرت اسید سولفوریک

سولفوریک اسید یکی از اسیدهای بسیار قوی است و قدرت خورندگی بالایی دارد. قدرت اسیدی یا همان pH این اسید ۰.۵ است. به همین دلیل هم از این اسید بیشتر در صنایع استفاده می‌کنند و کاربرد خانگی ندارد.
به هیچ عنوان نباید بدون رعایت نکات ایمنی از این اسید استفاده کرد، زیرا قدرت آن به قدری است که می‌تواند باعث سوختگی شدید شود. البته همین قدرت باعث کاربردهای فراوان آن در صنایع مختلف می‌شود.

روش تولید اسید سولفوریک

این اسید برخلاف دی اکسید تیتانیوم به صورت صنعتی تولید می‌شود. ماده اولیه تولید این اسید گوگرد است. در ابتدا گوگرد را با اکسیژن ترکیب می‌کنند و دی اکسید گوگرد تولید می‌شود. در ادامه دوباره اکسید گوگرد را با اکسیژن وارد واکنش می‌کنند. در این واکنش دو مولکول گوگرد تری اکسید تشکیل می‌شود. سپس این ماده را با آب وارد واکنش می‌کنند که محصول نهایی آن اسید سولفوریک خواهد بود. فرمول و مراحل تولید سولفوریک صنعتی را در ادامه برای شما آورده‌ایم:

1. S + O2= SO2
2. 2SO2 + O2 = 2SO3
3. SO3 + H2O = H2SO4

البته بعد از تولید دی اکسید گوگرد باید آن را خنک کنند. در غیر این صورت ممکن است انفجار رخ دهد.

تاریخچه پیدایش اسید سولفوریک یا جوهر گوگرد

سفر اسید سولفوریک در تاریخ بشر، به قرون وسطی بازمی‌گردد؛ زمانی که کیمیاگران اروپایی در تلاش برای ساخت اکسیر حیات، به کشف این ماده اسرارآمیز رسیدند. نخستین نشانه‌های شناخت این اسید در آثار جابر بن حیان، دانشمند بزرگ ایرانی دیده می‌شود. او با تقطیر زاج سفید توانست به محلولی دست یابد که بعدها با نام جوهر گوگرد شناخته شد.

در سده‌های بعد، دانشمندانی چون باسیل والنتین و لابونوا روش‌های صنعتی‌تری برای تولید آن توسعه دادند. با انقلاب صنعتی، تولید این ماده جهشی عظیم یافت و به پایه‌ای برای بسیاری از فرآیندهای شیمیایی و صنعتی بدل شد. امروزه اسید سولفوریک یکی از پرمصرف‌ترین مواد شیمیایی جهان است و رد پای آن را در بسیاری از صنایع مدرن می‌توان یافت.

خواص فیزیکی سولفوریک اسید

اسید سولفوریک مایعی بی‌رنگ و روغنی‌شکل است که بویی تند و نافذ دارد.  در ادامه جدول کامل خواص فیزیکی اسید سولفوریک (H₂SO₄) را مشاهده می‌کنید:

اسید سولفوریک ۹۸ درصد یعنی چه؟

وقتی از اسید سولفوریک ۹۸ درصد صحبت می‌شود، منظور محلولی بسیار غلیظ از این اسید است که تنها دو درصد آن از ناخالصی یا آب تشکیل شده است. این درصد بالا نشان‌دهنده خلوص شیمیایی زیاد و قدرت واکنش‌پذیری بسیار بالاست. چنین غلظتی معمولاً در کاربردهای صنعتی تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ چراکه بافت‌های زنده و مواد آلی را به سرعت تجزیه می‌کند و واکنش‌های گرمازایی شدیدی با آب و بسیاری از ترکیبات دارد.

اسید سولفوریک کجا یافت می‌شود؟

اسید سولفوریک در بسیاری از فرآیندهای صنعتی حضوری پررنگ دارد و به همین دلیل در کارخانه‌های پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، صنایع باتری‌سازی و تولید کودهای شیمیایی به وفور دیده می‌شود. اما حضور این اسید تنها به محیط‌های صنعتی محدود نمی‌شود. در طبیعت، می‌توان ردی از آن را در گازهای آتشفشانی، باران اسیدی و حتی در جو برخی سیارات مانند زهره یافت.

یکی از رایج‌ترین کاربردهای شهری آن، در باتری خودروهاست، جایی که از محلولی از اسید سولفوریک برای تولید برق استفاده می‌شود. در سیستم‌های تصفیه آب نیز از این اسید برای تنظیم pH بهره می‌برند. همچنین در برخی کارگاه‌های فلزکاری و صنایع نساجی، کاربردهای متنوعی برای آن تعریف شده است. دسترسی به آن نسبتاً ساده است، اما استفاده از آن به دانش کافی و رعایت کامل اصول ایمنی نیاز دارد.

مزایای استفاده از اسید سولفوریک

کاربرد اسید سولفوریک فراتر از یک ماده ساده شیمیایی است؛ این اسید به ستون بسیاری از صنایع مدرن تبدیل شده است. در تولید کودهای فسفاته، بدون آن عملاً فرآیندها متوقف می‌شود. در پالایش نفت، کمک می‌کند تا ناخالصی‌ها حذف شوند و سوخت‌های پاک‌تری تولید گردد. در صنعت باتری به‌خصوص باتری‌های اسیدی خودرو، نقش مهمی در ذخیره و انتقال انرژی دارد.

از سوی دیگر، در صنایع نساجی، رنگ‌سازی و حتی در تولید داروها نیز کاربردهای متعدد آن دیده می‌شود. یکی از مزایای مهم این اسید، واکنش‌پذیری بالای آن است که باعث شده در بسیاری از واکنش‌های سنتزی نقش واسطه یا کاتالیزور را ایفا کند.

بهترین قیمت و کیفیت در شیمی پل

اگر در صنعتی مشغول به کار هستید که از سولفوریک اسید برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنید، باید این اسید را با بهترین قیمت و کیفیت تهیه کنید. شرکت شیمی پل با سال‌ها تجربه در حوزه فروش انواع محصولات شیمیایی می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با مشاوران شیمی پل تماس بگیرید.

• دفترمرکزی: تهران، خیابان شیراز جنوبی، کوچه یاس، پلاک 14، طبقه دوم، واحد 3
• شماره تماس دفتر: 88616245-021
• شماره تماس دفتر: 88617014-021
• ایمیل: info@shimipole.com

سوالات متداول

1. اسید سولفوریک چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
   اسید سولفوریک (H₂SO₄) یک اسید قوی، بی‌رنگ، روغنی و خورنده است که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. مهم‌ترین کاربردهای اسید سولفوریک چیست؟
   این اسید در تولید کودهای شیمیایی، باتری خودرو، مواد منفجره، رنگ، چسب، تصفیه نفت، ذوب فلزات و بسیاری از صنایع دیگر کاربرد دارد.
3. چرا اسید سولفوریک خطرناک است؟
   این اسید بسیار خورنده است و می‌تواند باعث سوختگی شدید پوست، آسیب به چشم‌ها، مشکلات تنفسی و حتی سرطان شود.
4. چگونه باید از اسید سولفوریک به‌صورت ایمن استفاده کرد؟
   هنگام کار با این اسید باید از تجهیزات ایمنی مانند دستکش مقاوم، ماسک، عینک ایمنی و لباس مخصوص استفاده کرد و از استنشاق بخارات آن خودداری نمود.